Mesothelioom, ook wel borstvlieskanker of longvlieskanker genoemd, is een kwaadaardige aandoening die in de meeste gevallen binnen één tot twee jaar na het stellen van de diagnose tot de dood leidt.
De eerste klachten bestaan doorgaans uit pijn of een onaangenaam gevoel in de borstkas en/ of kortademigheid. De kortademigheid is meestal het gevolg van vochtophoping tussen het borstvlies en het longvlies. Pijn staat vooral op de voorgrond als de tumor ingroeit in de borstwand en de zenuwen die daar lopen of de ribben aantast. Door verdere uitgroei van de tumor ontstaat er als het ware een pantser rond de long, die daardoor niet goed meer kan functioneren. Dit leidt tot kortademigheid en tevens tot misvorming van de borstkas. In zo’n 40 procent van de gevallen vindt verspreiding van tumorcellen naar lokale lymfeklieren plaats. Uitzaaiing naar andere organen is zeldzaam en treedt meestal pas op in een latere fase van de ziekte. In dat stadium vindt ook sterke vermagering van de patiënt plaats.
De oorzaak van het ontstaan van mesothelioom is vrijwel altijd blootstelling aan asbest. In ongeveer 80% van de gevallen is daadwerkelijk een relatie met blootstelling aan asbest in het verleden vast te stellen. In de overige gevallen lijkt blootstelling aan asbest een belangrijkefactor, maar is dit niet onomstotelijk aantoonbaar.
Asbestvezels
‘Asbest’ is de naam van materiaal dat is vervaardigd uit de in de natuur voorkomende mineralen serpentijn of amfibool. Asbestvezels zijn sterk en flexibel tegelijk. Omdat ze bovendien thermisch en elektrisch isolerend zijn, bestand zijn tegen zuren en logen en een hoge wrijvingsweerstand hebben zijn ze zeer geschikt voor veel industriële en bouwkundige toepassingen. Door inademen ervan dringen de lange, dunne vezels waaruit het asbest bestaat, diep in de longen. Na ophoesten kunnen asbestvezels worden doorgeslikt en via de darm het buikvlies bereiken. De vezels, en met name die van de asbestsoorten Crocidoliet en Amosiet, zijn in staat de mesotheelcellen van het borst-, long-, buik- en hartvlies zodanig te prikkelen dat er genetische veranderingen optreden. Dit kan leiden tot een verstoring van de celdeling, waardoor cellen zodanig ontsporen dat zij onbeperkt kunnen blijven delen. Weten deze cellen te ontsnappen aan het afweersysteem, dan kunnen zij uitgroeien tot een tumor. Blootstelling aan een geringe hoeveelheid asbest kan al genoeg zijn om mesothelioom te veroorzaken.
Vier vormen
Op basis van histologische kenmerken zijn er vier vormen van mesothelioom te onderscheiden: het epitheliale, het sarcomateuze, het desmoplatische en het gemengde (epitheliaal en sarcomateus) type. Dit laatste type komt het meeste voor. Sporadisch veroorzaakt het inademen van asbestvezels kanker aan het hartvlies. Blootstelling aan asbest kan ook leiden tot het ontstaan van asbestose (een vorm van longfibrose), longkanker of lokale pleuraverbredingen.