Astma
Wat is astma
Kenmerken
Astma is een longziekte die veroorzaakt wordt door een chronische ontsteking van de luchtwegen. Deze ontsteking zorgt voor een zwelling van het slijmvlies (de binnenbekleding) van de luchtwegen en een toename van slijmproductie. De luchtwegen worden vernauwd en hebben een verhoogde prikkelbaarheid. Klachten die patiënten ervaren zijn kortademigheid (dyspneu), benauwdheid, piepend ademhalen en hoesten. Veel patiënten hebben last van deze klachten als ze zich inspannen en ze voelen zich vermoeid.
Bij astma is de luchtwegvernauwing afwisselend aanwezig. Tijdens een astma-aanval wordt er onder invloed van prikkels meer slijm geproduceerd en de spiertjes rondom de luchtwegen spannen aan. De luchtwegen vernauwen en dat maakt het ademhalen moeilijker.
Bekijk ook het filmpje van het Longfonds waarin helder wordt uitgelegd wat er in de longen gebeurt bij astma
Prikkels
Het aanvalsgewijze karakter van de ziekte maakt dat de patiënt het ene moment nergens last van kan hebben en het volgende moment acuut ernstig benauwd kan worden. Het inademen van stoffen waartegen een allergie bestaat, zoals huisstofmijtdeeltjes, pollen en huidschilfers van dieren, kan leiden tot een astma-aanval. Ook kunnen aanvallen worden uitgelokt door het inademen van prikkelende stoffen zoals tabaksrook, parfum, bak- en braadluchten en door mist, koude lucht en inspanning. Virale longinfecties (met name influenza en infectie met het rhinovirus) leiden bij de astmapatiënt tot een verdere toename van de gevoeligheid van de longen voor prikkels.
Soorten astma
Astma is een heterogeen ziektebeeld (klachten kunnen per persoon verschillen) met verschillende onderliggende ziekteprocessen. Astma kan variëren van een milde vorm tot ernstig astma. In de afgelopen decennia zijn diverse indelingen van astma fenotypen gesuggereerd. De meest gebruikte fenotypes zijn: allergisch astma dat meestal op kinderleeftijd is ontstaan, niet-allergisch astma dat meestal op volwassen leeftijd is ontstaan, adipositas geïnduceerd astma (door obesitas) en non-eosinofiel astma (Hekking, 2014).
Comorbiditeit
Bij meer dan de helft van de volwassen astmapatiënten is er sprake van comorbiditeit. Veelvoorkomende comorbiditeiten bij astma zijn allergische rhinosinusitis, eczeem, adipositas, angst/depressie, hypertensie, artrose, dyspepsie en COPD (Veenendaal et al.,2019). Zo heeft 80% van de patiënten met allergisch astma ook last van allergische rhinitis (Linneberg et al., 2002; Van Weissenbruch, De Groot, & Braunstahl, 2011). Bij kinderen met astma is ongeveer 80% allergisch (eczeem- en hooikoortsklachten), bij volwassenen gaat het om ongeveer 50%.
Oorzaken
De precieze oorzaak van het ontstaan van astma is niet duidelijk. Erfelijke aanleg speeltin ieder geval een rol bij de ontwikkeling van allergisch astma. Als één van beide ouders of beide ouders astma of een allergie heeft, dan hebben hun kinderen een verhoogde kans op astma (De Groot, 2018). Ieder kind binnen het gezin heeft 55% kans op astma als de moeder astma of een allergie heeft en deze kans wordt vergroot tot 70% als beide ouders hiermee bekend zijn.
Daarnaast vergroten meerdere omgevingsfactoren de kans op het ontwikkelen van astma waaronder blootstelling aan sigarettenrook in de vroege jeugd (en ook tijdens de embryonale ontwikkeling) en aan luchtverontreiniging (met name fijnstof). Het ontstaan van astma op de volwassenen leeftijd is vaak niet met allergie geassocieerd. Hier lijken andere prikkels van buitenaf, zoals virale infecties of werk gerelateerde expositie een grotere rol te spelen. Daarnaast hebben mensen met obesitas een grotere kans op het krijgen van astma (Beuther, 2007).
Astmatest
Op Wereld Astmadag, 4 mei 2021, lanceerden de Vereniging Nederland Davos, Longfonds en de Long Alliantie Nederland de astmatest ‘Kun jij alles met je astma?’. Met deze online test kunnen mensen met astma zelf nagaan of ze onnodig hinder ervaren van hun ziekte en hoe ze hun leven met astma kunnen verbeteren. De astmatest is ontwikkeld samen met een werkgroep met daarin afvaardiging van beroepsverenigingen (NVALT, SKL, CAHAG, V&VN, KNMG).
De astmatest is gratis beschikbaar op longfonds.nl/astmatest en nederland-davos.nl/astmatest
Astma bij kinderen
Astma kan zowel op kinder- als volwassenleeftijd ontstaan, maar meestal ontstaat het al op jonge leeftijd (Martinez, 2013). De incidentie van astma is daarom het hoogst onder kinderen. Astma is bovendien de meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen. In tegenstelling tot de volwassen patiëntengroep, komt astma onder kinderen tot aan de puberteit vaker voor bij jongens dan bij meisjes.
De diagnose astma is tot een leeftijd van ongeveer 6 jaar lastig met zekerheid te stellen. Bij jonge kinderen leiden luchtweginfecties, in combinatie met een kleine diameter van de luchtwegen vaak tot astma-achtige klachten, zoals een piepende ademhaling. Dit lijkt op de symptomen van astma, maar bij ruim de helft van de patiënten worden deze symptomen na een jaar niet meer bemerkt. Het blijkt niet om astma te gaan. Bij een kleiner deel wordt de diagnose astma dan wel gesteld op de leeftijd van 6 jaar, meestal omdat de kinderen dan adequaat een longfunctietest kunnen ondergaan.
Er zijn naar schatting ruim 122.000 kinderen/jongeren in de leeftijd tot en met 18 jaar met astma volgens eerste lijn registraties. Gemiddeld gaat dit om 34 per 1000 kinderen (Nivel Zorgregistraties eerste lijn). Deze cijfers zijn een weergave van de zorgprevalentie, dat wil zeggen het aantal kinderen dat minimaal een keer in het jaar wegens deze klacht bij de huisarts is geweest. Het figuur geeft de geschatte zorgprevalentie per leeftijd en geslacht weer.
