COPD
Wat is COPD
Kenmerken
COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease (chronisch obstructieve longaandoeningen). Het is een verzamelnaam voor o.a. obstructieve bronchiolitis en longemfyseem. De aandoening kenmerkt zich door een niet (geheel) omkeerbare uitademingsstoornis (luchtwegobstructie). Het gaat gepaard met een abnormale ontstekingsreactie van de longen op prikkels van buitenaf, zoals roken of kleine gasdeeltjes (GOLD report, 2019).
Chronisch hoesten, overmatige aanmaak van slijm in de longen en kortademigheid zijn kenmerkende klachten voor de ziekte. Het ziekteproces speelt zich vooral af in de kleinere luchtwegen en in het longweefsel rond en aan het eind van de luchtwegen: het parenchym. De beginfase van COPD kenmerkt zich vooral door hoesten en een toename van slijmvorming in de longen. Verder in het ziekteverloop raakt de structuur van de longen beschadigd en neemt de uitademingsstoornis verder toe. Kortademigheid is dan ook een belangrijk symptoom van COPD. In eerste instantie alleen bij inspanning, en in een ernstiger stadium ook in rust. Longaanvallen (exacerbaties) en comorbiditeit zijn van invloed op de ernst van de aandoening.
Bekijk ook het filmpje van het Longfonds waarin helder wordt uitgelegd wat er in de longen gebeurt bij COPD.
De ernst van de COPD wordt door de GOLD classificatie weergegeven zoals in onderstaand tabel. Het is gebaseerd op de hoeveelheid symptomen en het aantal longaanvallen. Bij klasse A is er sprake van weinig symptomen, minder dan twee longaanvallen en geen ziekenhuisopname. Bij B en D is er wel sprake van veel symptomen. Bij C en D gaat het om twee of meer exacerbaties of een ziekenhuisopname. GOLD A en B zijn laag risico patiënten en GOLD C en D zijn hoog risico patiënten (NHG-standaard COPD).
De ziektelast is een maat om de ernst van de ziekte aan te geven. Het monitoringsinstrument De Ziektelastmeter meet de gezondheidstoestand van patiënten met COPD en bestaat uit een aantal parameters, zoals longfunctie, exacerbaties, BMI, comorbiditeit, rookstatus, lichamelijke activiteit en een vragenlijst die grotendeels is gebaseerd op de CCQ. De verschillende aspecten van de ziekte worden met gekleurde ballonnen in beeld gebracht (NHG-standaard COPD).
Oorzaken
De meeste mensen krijgen pas op latere leeftijd COPD. Het ontwikkelen van de ziekte kan verschillende oorzaken hebben: roken, langdurige blootstelling aan giftige stoffen en/of kleine stofdeeltjes of door erfelijkheid. Hieronder wordt nader toegelicht hoe vaak het om deze oorzaken gaat.
Roken
Bij acht op de tien patiënten is de oorzaak van COPD het roken van tabak. Roken beschadigt de longen ernstig waardoor longziekten zich gemakkelijker kunnen ontwikkelen. Ook ex-rokers die al jaren zijn gestopt met roken, lopen een verhoogd risico op COPD. Rokers die de diagnose COPD krijgen, krijgen het advies alsnog zo snel mogelijk te stoppen. Verder roken verergert de klachten en versnelt de achteruitgang van de ziekte.
Luchtverontreiniging
Bij ongeveer 15% van de patiënten is langdurige blootstelling aan giftige stoffen en/of kleine stofdeeltjes de oorzaak van COPD. Dit kan gebeuren tijdens het werk, in huis of elders in de leefomgeving. Het kan gaan om verschillende soorten stoffen, waaronder uitlaatgassen, chemische stoffen, of koken op fossiele brandstoffen in slecht geventileerde ruimte. Bij sommige mensen is COPD het gevolg van langdurig meeroken met anderen.
Erfelijkheid (Alpha-1-antitrypsine)
Ook kan een erfelijk enzymgebrek de oorzaak van de ziekte zijn. Deze vorm van erfelijk longemfyseem, alpha-1-antitrypsine deficiëntie, komt volgens schatting in Nederland voor bij 5.000 tot 10.000 personen. Slechts bij ongeveer 700 Nederlanders is werkelijk de diagnose gesteld (Longfonds, 2019).
Ziektebeloop
COPD is niet te genezen. Het is bovendien een progressieve aandoening.
De klachten zullen dus toenemen in de tijd. Wel is het mogelijk met behulp van leefstijlveranderingen (o.a. stoppen met roken en meer bewegen) en gerichte therapie de ziektelast te verminderen en de verdere achteruitgang van de longfunctie af te remmen.
Comorbiditeit
Veelvoorkomende comorbiditeiten bij patiënten met COPD zijn onder andere hart- en vaatziekten, skeletspier dysfunctie, metabool syndroom, osteoporose, depressie, angst en longkanker (GOLD report, 2019). Comorbiditeit kan leiden tot het ontstaan of verergeren van klachten zoals dyspneu, frequentere en langdurigere ziekenhuisopnames, een vermindering van de kwaliteit van leven en een verhoogd risico op overlijden. Het vraagt om een specifieke behandeling. Belangrijk is ook dat er diagnostische verwarring kan ontstaan door comorbiditeit en/of vertraging van de diagnose wanneer bijvoorbeeld een longembolie over het hoofd wordt gezien.